ژیزمان در نقشه برداری
ژیزمان در نقشهبرداری
ژیزمان یکی از زوایای مهم در نقشهبرداری است و در فتوگرامتری این زاویه اهمیت زیادی دارد این زاویه در تعیین جهت و سمت امتدادها و خطوط روی زمین استفاده میشود. برای آشنایی با ژیزمان ابتدا باید با برخی تعاریف حوزه نقشهبرداری آشنا شوید.
تعیین موقعیت در نقشهبرداری
تعیین موقعیت(Positioning) ، مشخصکردن مختصات نقاط دلخواه روی زمین در یک دستگاه مختصات معلوم است. این دستگاه مختصات، باید دارای مبدا، محور، امتداد مبنا و دیگر پارامترهای تعیین موقعیت باشد.
امتداد مبنا
امتداد مبنا یا خط مبنا (Reference Line)، یک امتداد اختیاری و ثابت است که به منظور توجیه نقشه در منطقه یا تعیین موقعیت امتدادهای دیگر مورد استفاده قرار میگیرد. نصفالنهار جغرافیایی، نصفالنهار مغناطیسی و شمال شبکه (محور Y در صفحه(، از رایجترین امتدادهای مبنا محسوب میشوند. امتداد شمال شبکه در تعیین ژیزمان کاربرد دارد.
امتداد شمال شبکه
شمال شبکه (Grid North)، امتداد شمال در شبکه متعامد نقشهها است. این امتداد، با علامت GN (مخفف عبارت انگلیسی شمال شبکه) مشخص میشود.
ژیزمان
ژیزمان(Gisement)، زاویه بین امتداد مورد نظر با امتداد شمال شبکه است. این زاویه، در جهت حرکت عقربههای ساعت (جهت ساعتگرد) اندازهگیری میشود. ژیزمان، به عنوان یک زاویه در تعیین جهت یا سمتِ امتدادهای روی زمین مورد استفاده قرار میگیرد. این امتدادها، نسبت به شمال شبکه سنجیده میشوند. در نقشهبرداری، راستای شمال شبکه را با استفاده از حرف Y نیز نمایش میدهند.
همانطور که از تصویر بالا مشاهده میشود، امتداد AY، جهت شمال شبکه را نمایش میدهد. مطابق با تعریف، زاویه بین این امتداد با امتداد AB در جهت حرکت عقربههای ساعت، ژیزمان AB است.
ویژگیهای ژیزمان در نقشهبرداری چه هستند؟
بر اساس تعریف، ژیزمان سه ویژگی دارد:
- ژیزمان، یک زاویه افقی است و در یک سطح افقی سنجیده میشود.
- امتداد مبنای اندازهگیری ژیزمان، شمال شبکه است.
- جهت اندازهگیری ژیزمان، ساعتگرد است.
ژیزمان در نقشهبرداری چگونه نمایش داده میشود؟
ژیزمان در نقشهبردای، با استفاده از حرف انگلیسی G و نقاط انتهایی امتداد مورد نظر نشان داده میشود. به عنوان مثال، در تصویر زیر، AY، امتداد شمال شبکه وAB ، یک امتداد دلخواه را نمایش میدهد. ژیزمان AB، زاویهای است که امتداد AY با امتداد AB در جهت ساعتگرد میسازد.
در نقشهبرداری، علامت GAB، بیانگر ژیزمان امتداد AB نسبت به AY است. ترتیب حروف در نمایش ژیزمان اهمیت دارد. به عنوان مثال، GAB، بیانگر ژیزمان معمولی و GBA، معرف ژیزمان معکوس است.
ژیزمان معکوس چیست؟
اگر محل قرارگیری امتداد مبنا از روی نقطه ابتدایی امتداد مورد نظر به روی نقطه انتهایی آن انتقال داده شود، اندازه زاویه بین امتداد مبنا و امتداد مورد نظر در جهت ساعتگرد، ژیزمان معکوس خواهد بود. به عنوان مثال، دو نقطه A و B را در نظر گرفته میشود. نقطه A، ابتدا و نقطه B، انتهای امتداد خط واصل این دو نقطه است. بر اساس تصویر پایین، در صورت در نظر گرفتن امتداد مبنا بر روی نقطه ابتدایی A، اندازه زاویه ساعتگرد بین AY و AB، به عنوان ژیزمان اصلی (GAB) و زاویه ساعتگرد بین AY و ادامه BA (خطچین)، به عنوان ژیزمان معکوس در نظر گرفته میشود. در صورت در نظر گرفتن امتداد مبنا بر روی نقطه انتهایی B، اندازه زاویه ساعتگرد بین BY و AB، به عنوان ژیزمان معکوس (GBA) و زاویه ساعتگرد بین BY و ادامه AB (خطچین)، به عنوان ژیزمان در نظر گرفته میشود.
رابطه بین ژیزمان و ژیزمان معکوس چیست؟
امتداد بین دو نقطه، همواره با یکدیگر زاویه نیمصفحه (زاویه ۱۸۰ درجه) میسازند. ژیزمان معکوس، از جمع یا تفریق این زاویه با ژیزمان اصلی به دست میآید. رابطه بین ژیزمان ژیزمان معکوس، به صورت زیر است:
°GBA=GAB±180
اگر اندازه ژیزمان، کوچکتر از۱۸۰ درجه باشد، ژیزمان معکوس از جمع ژیزمان و زاویه ۱۸۰ درجه به دست میآید:
°GAB<180°→GBA=GAB+180
اگر اندازه ژیزمان، بزرگتر از۱۸۰ درجه باشد، ژیزمان معکوس برابر با اختلاف ژیزمان و زاویه ۱۸۰ درجه میشود:
°GAB>180°→GBA=GAB-180
با توجه به روابط بالا میتوان نتیجه گرفت که اندازه ژیزمان معکوس، همواره بین ۰ تا ۱۸۰ درجه است.
رابطه بین ژیزمان و ژیزمان معکوس بر حسب گرادیان
اگر اندازه ژیزمان بر حسب گرادیان داده شد، از رابطه زیر برای تعیین ژیزمان معکوس استفاده میشود :
GBA=GAB±200g
برای امتدادی با ژیزمان بزرگتر از ۲۰۰ گرادیان، از علامت منفی (-) و برای امتدادی با ژیزمان کوچکتر از ۲۰۰، از علامت مثبت (+) در رابطه بالا استفاده میشود. اندازه ژیزمان معکوس، همواره بین ۰ تا ۲۰۰ گرادیان قرار دارد.
محاسبه ژیزمان در نقشهبرداری چگونه است؟
در نقشهبرداری، محاسبه ژیزمان امتدادهای متوالی، مانند امتداد ضلعها در پیمایش بسته، به طور مجاز انجام نمیگیرد. در اغلب موارد، این زاویهها با استفاده از یک ژیزمان معلوم به دست میآید. به عبارت دیگر، در صورت معلوم بودن ژیزمان یک امتداد و زاویه راس مجاور آن، امکان محاسبه ژیزمان امتداد بعدی فراهم میشود. به عنوان مثال، دو ضلع متوالی AB و AC را در نظر بگیرید.
راستای Y، امتداد مبنای اندازهگیری ژیزمان (شمال شبکه) را نمایش میدهد. از اینرو، زاویه GAB، همان ژیزمان امتداد ضلع AB است. اگر زاویه راس B (زاویه بین ضلعهای AB و BC) را برابر با αB باشد، اندازه ژیزمان امتداد ضلع BC از رابطه زیر به دست میآید:
°GBC=GAB+α_B-180
در صورت اندازهگیری بر اساس گرادیان، رابطه بالا به شکل زیر نوشته میشود:
°GBC=GAB+α_B-200g
به فرآیند استفاده از ژیزمان یک امتداد برای به دست آوردن ژیزمان امتداد مجاور، انتقال ژیزمان میگویند.
محاسبه آنلاین ژیزمان
یکی از روشهای محاسبه ژیزمان یک امتداد بر اساس مختصات نقاط ابتدایی و انتهایی، استفاده از ابزارهای اینترنتی و وبسایتهای مخصوص این کار است. وبسایت OmniCalculator (+)، از گزینههای مناسب برای انجام این محاسبات به شمار میرود.
بخش «Starting Point»، به مختصات نقطه شروع امتداد و بخش «Final Point»، به مختصات نقطه پایان امتداد اختصاص دارد. با وارد کردن عرض جغرافیایی در کادر «Latitude» و طول جغرافیایی در کادر «Longitude»، طول ضلع بین نقطه ابتدایی و انتهایی در کادر «Distance» و اندازه ژیزمان امتداد ضلع در کادر «Azimuth» به نمایش درمیآید. یکی از ویژگیهای این سایت، امکان تنظیم واحدهای ورودی و خروجی است. به این ترتیب، کاربر میتواند مختصات نقاط را بر حسب درجه یا گرادیان وارد کرده و ژیزمان را بر حسب درجه یا رادیان محاسبه کند.
تفاوت آزیموت و ژیزمان در چیست؟
در برخی از موارد، ژیزمان با عنوان «آزیموت» (Azimuth) بیان میشود. تعریف آزیموت، شباهت بسیار زیادی به تعریف ژیزمان دارد. به زاویه افقی بین دو امتداد در جهت ساعتگرد، سمت یا آزیموت میگویند. امتداد مبنا برای اندازهگیری آزیموت، میتواند یک امتداد فرضی (دلخواه)، نجومی (جغرافیایی)، مغناطیسی، شبکه و هر امتداد دیگری باشد..
میتوان گفت که ژیزمان، یکی از انواع آزیموت است. البته، اصطلاح آزیموت، بیشتر در علوم زمین، مخصوصا برداشتهای زمینشناسی کاربرد دارد. به عنوان مثال، زاویه و امتداد لایهبندیهای زمین، از اصلاح آزیموت استفاده میشود. در حوزه نقشهبرداری، ژیزمان، کاربرد و رواج بیشتری دارد.
اقدام به خرید تجهیزات نقشه برداری
راه های ارتباطی
شماره تماس مشاوره : 4581 407 0913 مهندس جهانگیری
شمارره واتساپ :4581 407 0913
آدرس دفتر : اصفهان،گلپایگان مجتمع پارسیان طبقه اول واحد 7
